Promowanie przez media szczupłych, idealnie odchudzonych oraz wyretuszowanych modelek, jest wygodnym społecznie wytłumaczalnym powodem występowania anoreksji u młodych dziewcząt. Jest to oczywiste i klarowne określenie przyczyn tego zjawiska, jednak coraz więcej specjalistów upatruje się podłoża w środowisku rodzinnym.
Charakterystyka rodzin osób z zaburzeniami jedzenia mówi najczęściej o braku empatii, zaburzonych relacjach wewnątrzrodzinnych oraz tendencjach izolowania się od świata zewnętrznego. W badaniach przeprowadzonych przez A. Maciarz występuje zależność pomiędzy czynnikami ryzyka w środowisku rodzinnym a stopniem zagrożenia anoreksją.
Doktor S. Minuchin założył istnienie specyficznej organizacji rodzinnej, która nie tylko generuje objaw jakim jest anoreksja, ale podejmuje wszelkie działania, aby go podtrzymać. Ponadto wyróżnił charakterystyczne cechy takiej rodziny, które zostały rozwinięte i dokładnie opisane jako patologie relacji w rodzinie przez M.Jablowa.
- Usidlenie – wszyscy członkowie rodziny nadmiernie się o siebie troszczą, są ze sobą silnie związani, odpowiedzialni i lojalni. Jednocześnie czują się bardzo samotni, ponieważ wzajemna pomoc i oddanie wynika nie z bliskości, ale raczej z poczucia obowiązku. Granice pomiędzy członkami rodziny zacierają się, co sprawia, ze zostaje zahamowany autonomiczny rozwój jednostki.
- Nadopiekuńczość – nie zawsze wiąże się tylko z troską o chore dziecko, widoczna jest na długo przed pojawieniem się objawów choroby. Wynika z przeświadczenia o wrogim, zagrażającym świecie, przed którym należy się wzajemnie chronić. Dzieci w takich rodzinach nie mają szansy na samodzielne stawianie czoła kłopotom i przeciwnościom losu. Dlatego poza rodziną czują się wyobcowane, bezradne i zagubione.
- Sztywność– brak umiejętności adaptacji i godzenia się ze zmianami. Rodziny te bardzo źle znoszą zmiany, przyjmują je jako zagrożenie ze strony świata zewnętrznego. Posiadają własne ścisłe i niepodważalne zasady, które pomagają im wierzyć w słuszność ich postępowania.
- Unikanie konfliktów- związane jest z naczelnym celem, jakim jest rodzinna harmonia. Ujawnienie problemu, rozmowa o konfliktach jest zagrożeniem, a więc lepiej tego unikać. Rodziny te ignorują istnienie problemów, rozmywają je i umniejszają, w myśl zasady, że „jeżeli się o czymś nie mówi, to tego po prostu nie ma”.
- Wciąganie dzieci w konflikt małżeński – wydaje się tylko konsekwencją pozostałych cech, ponieważ rodzice nie potrafią rozwiązać otwarcie swych kłopotów małżeńskich, często rozpoczynają grę, w której szukają sojusznika. Dzieci występują więc w rolach sprzymierzeńców lub mediatorów. Pojawienie się objawów choroby skupia cała uwagę rodziny i sprzeczki małżeńskie odchodzą na dalszy plan. To podtrzymuje objawy anorektyczne, ponieważ nieświadomie dziecko czuje się odpowiedzialne za rodzinną harmonię.
Badania przeprowadzone przez Beatę Szurowską w ramach pracy doktorskiej „Wychowanie w rodzinie, a anoreksja nervosa” na 30 rodzinach anorektycznych potwierdzają, że są to rodziny o tendencjach dośrodkowych.
W wychowaniu dziecka jednym z podstawowych wymogów, jest jego poznanie, które możliwe jest tylko wtedy gdy rodzice są zainteresowani jego problemami, mają z nim kontakt emocjonalny i pomagają w zrozumieniu otaczającego świata. W rodzinach anorektycznych wzajemny kontakt jej członków często jest oschły. Rodzice ograniczają się do komunikatów dotyczących spraw bytowych (zakupy, jedzenie, szkoła) i nie interesują się problemami oraz przeżyciami dziecka. Jawi się brak naturalnej bliskości, szczerej komunikacji, pochwał i radości ze wspólnie spędzonego czasu.
Każda osoba potrzebuje do prawidłowego rozwoju rozumnej swobody dostosowanej do jego wieku. Brak zaufania i ograniczanie możliwości hamuje zdrowy, kreatywny rozwój. Wielu rodziców osób cierpiących na anoreksję często przyznawało, że podejmowali decyzje dotyczące pociechy bez porozumienia z nią i kierowali jej życiem.
W procesie wychowania ważna jest atmosfera domu rodzinnego, która powinna kojarzyć się z ciepłem i dawać poczucie bezpieczeństwa. Dzieci wyczuwają wszystkie nieporozumienia między rodzicami, nawet wtedy, gdy nie potrafią wyartykułować swoich lęków. Dlatego ważne są szczere rozmowy o rodzinnych problemach, ponieważ w innym wypadku dzieci wyrastają w poczuciu winy i ciągłego zagrożenia. Członkowie rodzin anorektycznych przeważnie nie potrafią rozmawiać o problemach i zaprzeczają istnieniu konfliktów.
Leczenie anoreksji jest bardzo trudne i w wielu przypadkach kończy się niepowodzeniem. Lekarze i terapeuci zwracają uwagę na fakt, że często choroba staje się bronią dziecka w walce o miłość, akceptację, zrozumienie lub rodzinną harmonię. Zmienia się bowiem pozycja osoby chorej w rodzinie, a ona sama ma poczucie kontroli nad swoim ciałem, rodzicami i światem. Nieświadomie boi się z tego zrezygnować, a rodzice w trosce o życie dziecka pozwalają sobą manipulować. Takie postępowanie niesie wiele cierpienia oraz rodzi poczucie winy i frustracje.
