Alkohol jest zakorzeniony w naszej kulturze. Pijemy podczas spotkań towarzyskich, z kieliszkiem szampana świętujemy ważne wydarzenia, latem gasimy pragnienie piwem, pijemy także „dla zdrowia”. Powodów do sięgania po alkohol jest mnóstwo. Piją niemal wszyscy. Dlaczego zatem dla niektórych alkohol pozostaje dodatkiem, przyjemnością, po którą sięga się od czasu do czasu, dla innych staje się celem, na którym skupiają wszystkie swoje działania?
Światowa Organizacja Zdrowia(WHO) definiuje uzależnienie od alkoholu jako stan psychiczny i fizyczny wynikający ze współdziałania organizmu z alkoholem. Stan ten charakteryzuje się zmianami w zachowaniu i innymi następstwami, w tym zawsze przymusem ciągłego lub okresowego używania alkoholu po to, aby doświadczyć psychicznych efektów jego działania lub uniknąć objawów jego braku (fizyczne objawy zespołu abstynencyjnego). Zmiana tolerancji może, ale nie musi występować.
Zależność psychiczna polega na potrzebie spożywania alkoholu w celu powtórzenia poprzednich doznań związanych z piciem.
Zależność fizyczna jest stanem adaptacji organizmu do alkoholu, bez którego nie może prawidłowo funkcjonować. Przerwanie lub ograniczenie picia wywołuje fizyczne dolegliwości (zespół abstynencyjny).
Objawy ostrzegawcze, mogące świadczyć o rozwijającym się uzależnieniu:
- sięganie po alkohol głównie ze względu na odczuwane po nim rozluźnienie, uczucie ulgi i relaksu
- inicjowanie i poszukiwanie okazji do picia
- możliwość wypijania coraz większych ilości, tzw. „mocna głowa” może świadczyć o rozwijającej się tolerancji
- luki w pamięci („urwane filmy”)
- świadome ukrywanie się z piciem, unikanie rozmów na ten temat, reagowanie agresją na sugestię potrzeby ograniczenia picia
- podejmowanie krótkich prób ograniczania picia po to, żeby udowodnić sobie, że posiada się kontrolę nad piciem alkoholu
Objawy pełnego uzależnienia:
- silna potrzeba lub poczucie przymusu picia alkoholu („głód”)
- poczucie utraty kontroli nad zachowaniami związanymi z alkoholem, tj. trudności w powstrzymywaniu się od picia, kontrolowaniu długości picia i kontrolowaniu ilości wypijanego alkoholu
- fizjologiczne objawy zespołu odstawienia (abstynencyjnego)s przy próbach przerwania lub ograniczenia picia
- konieczność ciągłego zwiększania dawek alkoholu w celu osiągnięcia efektu uzyskiwanego wcześniej po spożyciu mniejszej ilości (występowanie tolerancji)
- zaniedbywanie dotychczasowych zainteresowań na rzecz picia alkoholu
- picie alkoholu pomimo występowania szkodliwych następstw (fizycznych, psychicznych i społecznych), o których wiadomo, że mają związek z piciem alkoholu.
Dlaczego ludzie piją? Przyczyny rozwoju uzależnienia
Przyczyny sięgania po alkohol są bardzo zróżnicowane i dotychczas nie ustalono jednoznacznie co sprawia, że ludzie piją mniej lub więcej, stają się alkoholikami lub nie. Upraszczając znacznie ten szeroki temat można powiedzieć, że ludzie sięgają po alkohol głównie ze względów społecznych (np. podczas uroczystości) lub indywidualnych, aby poczuć efekty jego działania.
Równie trudno udzielić odpowiedzi na pytanie o przyczyny rozwijania się uzależnienia. Jego mechanizmy nie zostały jeszcze wystarczająco dobrze poznane. Obecnie uważa się, że istotną rolę w rozwoju uzależnienia odgrywają czynniki społeczne (szczególne znaczenie ma środowisko rodzinne) i psychologiczne nakładające się na czynniki biologiczne (uwarunkowania genetyczne). Wśród czynników psychologicznych zwiększających ryzyko uzależnienia wymienia się często niedojrzałość emocjonalną, zależność, małą odporność na frustrację, poczucie winy i niepokój w relacjach z innymi ludźmi. Szybkość z jaką postępuje uzależnienie zależy także od stopnia dojrzałości organizmu (szczególnie dojrzałości mózgu), czyli wieku osoby. U osób młodszych proces postępuje wielokrotnie szybciej, przy czym należy pamiętać o indywidualnych uwarunkowaniach, które mogą go wydłużać lub skracać. Najbardziej podatne na uzależnienia są osoby, u których występuje jakiś deficyt, który daje się chwilowo niwelować za pomocą określonej substancji. Niestety, jest to działanie jedynie pozorne.
Mechanizmy tworzenia się różnych uzależnień są bardzo zbliżone. Wspomniane tutaj czynniki mają znaczenie także w przypadku np. narkomanii czy nikotynizmu.
Leczenie
Pierwszym krokiem w kierunku podjęcia leczenia jest detoksykacja, czyli usunięcie substancji z organizmu. Jedynie niewielki procent uzależnionych wymaga detoksykacji w warunkach szpitalnych i wspomagania farmakologicznego tego procesu. Detoksykacja nie jest leszcze leczeniem uzależnienia. Jej celem jest przywrócenie osobie uzależnionej równowagi fizycznej i psychicznej, co ma umożliwić podjęcie terapii. Powszechnie uznaną za skuteczną w leczeniu alkoholizmu jest również psychoterapia. Nastawiona jest na rozwijanie umiejętności społecznych, umiejętności radzenia sobie i rozwiązywania problemów a także kontroli własnych reakcji. Oprócz terapii indywidualnej, chętnie wykorzystywane są przez osoby uzależnione grupy samopomocowe (np. Anonimowi Alkoholicy), zapewniające stały dostęp do wsparcia społecznego. Ostatecznym celem leczenia jest całkowita abstynencja lub, w przypadku osób mniej uzależnionych, nauka kontrolowania zachowań związanych z piciem. Ważne by zwracać się po pomoc gdy tylko zauważymy oznaki rozwijającego się uzależnienia. Na jego wczesnym etapie szanse na powrót do zdrowia są dużo większe. Dzięki temu można też ograniczyć szkody w organizmie spowodowane toksycznym działaniem alkoholu.
