Plastyczność mózgu i jego zdolność do przeformułowania myślenia i zachowania.
Mózg – niesamowity organ.
Mózg od dawien dawna uznawany jest za jeden z najciekawszych narządów – kiedy nie śpimy generuje około 25 watów energii, to wystarczy aby rozświetlić żarówkę, zaś długość naczyń krwionośnych, jakie się w nim znajdują to prawie 160 000 kilometrów. Mózg człowieka pod wpływem nowych doświadczeń ciągle podlega zmianom i przeobrażeniom. Mówi się też o nim, że jest… plastyczny. Co to w zasadzie znaczy? Plastyczność mózgu to zdolność układu nerwowego do zmiany jego struktury i funkcjonowania w ciągu całego życia, w odpowiedzi na zmiany środowiskowe. Zmiany te odbywają się na wielu płaszczyznach układu nerwowego, na wydarzeniach molekularnych zaczynając, a na zachowaniach kończąc. Dzięki neuroplastyczności mózg posiada zdolność do regeneracji, a oznacza to, iż pozwala to na proces zdrowienia po rozmaitych zaburzeniach czy urazach. Mózg jest plastyczny, przystosowujący się i zdolny do zmiany. Ma to ogromne znaczenie w funkcjonowaniu jednostki, ale także w procesie psychoterapeutycznym.
Plastyczność mózgu a terapia PTSD.
Za Sikorskim (2016) przywołać można badania dotyczące połączenia wiedzy o plastyczności mózgu z dążeniem do zwiększenia efektywności procesu psychoterapeutycznego. Brunet, profesor psychiatrii w Montrealu, skorzystał z plastyczności mózgu w terapii pacjentów zmagających się z zaburzeniem stresowym pourazowym. Wśród osób zmagających się z PTSD były to ofiary nadużyć seksualnych z okresu dzieciństwa, wypadku samochodowego, porwania czy gwałtu. Trudne doświadczenia wywarły wpływ na myślenie tych osób także w dorosłości. Brunet relacjonował pozytywne efekty w zakresie połączenia farmakoterapii i neuroplastyczności. Pacjenci przyjmowali najpierw leki tłumiące emocje wynikające z urazowych przeżyć, a następnie proszono ich o wielokrotne rekonstruowanie, przywoływanie w pamięci zdarzenia. Celem było przerwanie obwodu pamięci o traumie z ich systemem identyfikowania zagrożeń. Ten proces miał na celu umieszczenie wspomnień w nowych katalogach w mózgu, nie w domniemanej, wytworzonej przez osobę teraźniejszości, lecz w prawdziwej przeszłości. Jest to generalna zasada działania plastyczności mózgu: neurony, które układają się w ogniska niezależne, tworzą zarazem połączenia niezależne. Terapia może pływać w sposób istotny na zmiany w mózgu – na przykład w odniesieniu do terapii poznawczo-behawioralnej w jej efekcie stwierdzono zmiany zarówno w rejonach mózgu odpowiadających za emocje, jak również za logiczne myślenie.
Plastyczność mózgu a zmiana nastawienia.
Plastyczność mózgu może prowadzić zatem do zmian na różnych poziomach – także w obszarze sposób myślenia, a nawet zachowania. Z tej cechy mózgu korzystać można zatem, by zmieniać dezadaptacyjne schematy myślenia, przekonania czy myśli automatyczne, która w sposób znaczny utrudniają funkcjonowanie, najlepiej podczas procesu psychoterapeutycznego. Warto zwrócić uwagę jak mózg wpływa na naszą psychikę. Negatywne nastawienie może prowadzić do skupiania się na nieprzyjemnych aspektach życia – nadmiernym stresie, zmartwieniach, złym stosunku do siebie (samokrytyka, brak wiary we własne możliwości, brak zaufania do siebie). W wyniku procesów uczenia się prowadzi to do wzrostu reaktywności emocjonalnej i podatności na lęk. Wiąże się to z coraz silniejszą koncentracją na negatywnych przeżyciach, niezauważaniem tego, co dobre, popadaniem w stany depresyjne. Poszerzają się skłonności do odczuwania smutku, złości, poczucia winy (Hanson, 2016). Proces ten, związany ze skłonnością mózgu do tworzenia pewnego nastawienia nazywa się “neuroplastycznością skierowaną na siebie”. W takiej sytuacji pomocny może okazać się proces psychoterapeutyczny, gdzie gdzie neuroplastyczność pozwoli na zbudowanie nastawienia pozytywnego. Psychoterapia w takim ujęciu może być rozumiana jako szczególny rodzaj uczenia się, który aktywuje pewne procesy mózgowe, co prowadzi do zmian w zakresie różnych płaszczyzn, np. aktywności struktur mózgowych, a co za tym idzie – wpływa pozytywnie na jakość funkcjonowania osoby, która z psychoterapii korzysta.
