Marta Melka-Roszczyk: Kiedy zaczyna się przemoc domowa? Czyli jakie sygnały powinny nas niepokoić?
Marek Siudowski: Przemoc to intencjonalne działanie lub zaniechanie jednej osoby wobec drugiej, które wykorzystując przewagę sił narusza prawa i dobra osobiste jednostki, powodując cierpienia i szkody. W przypadku przemocy domowej, zachowania te mają miejsce między domownikami, rodziną, partnerami.
O tym, czy mamy do czynienia z przemocą możemy mówić wtedy, gdy zostaną łącznie spełnione 4 warunki
- jest to intencjonalne działanie lub zaniechanie,
- jedna osoba ma wyraźną przewagę nad drugą – co jest ważne i wymaga wyraźnego odróżnienia, w przypadku wyrównanych sił nie możemy mówić o przemocy ale o konflikcie i zachowaniach agresywnych stosowanych przez obie strony,
- działanie lub zaniechanie jednej osoby narusza prawa i dobra osobiste drugiej,
- osoba wobec której stosowana jest przemoc, doznaje cierpienia, szkód fizycznych i psychicznych,
Marta Melka-Roszczyk: Jakie są rodzaje przemocy psychicznej i kiedy już możemy ją zgłosić?
Marek Siudowski: Przemoc psychiczna to zachowania powodujące naruszenie godności osobistej.
Przykładowe formy przemocy psychicznej: wyzywanie, krytykowanie, straszenie, szantażowanie, grożenie, nieliczenie się z uczuciami, krzyczenie, obrażanie, obwinianie, ujawnianie osobistych informacji, sekretów, wyśmiewanie, lekceważenie, naruszanie tajemnicy korespondencji.
Marta Melka-Roszczyk: Jakie są rodzaje przemocy fizycznej i również kiedy możemy ją zgłosić?
Marek Siudowski: Przemoc fizyczna to wszelkie przejawy naruszenia nietykalności cielesnej/ fizycznej, a zatem takie które powodują uszkodzenie ciała lub niosą takie ryzyko. przykładowe formy przemocy fizycznej to popychanie, szarpanie, szturchanie, klepanie, ciągnięcie za włosy, szczypanie, kopanie, bicie ręką, czy za pomocą innych przedmiotów, duszenie, krępowanie ruchów, itd.
Marta Melka-Roszczyk: Jak się przygotować do zgłoszenia?
Marek Siudowski: Przejawy przemocy domowej powinny być zgłoszone na Policji, tylko wówczas (poza oczywiście organizacjami społecznymi) ofiara przemocy ma realne szanse na skorzystanie z ochrony czy przysługujących pokrzywdzonemu uprawnień. W przypadku ofiar przemocy fizycznej należy udać się na obdukcję obrazującą doznane obrażenia.
Przed zgłoszeniem warto dokładnie przygotować informacje do przedstawienia organom ścigania a obejmujące okres, w którym dochodziło do przemocy domowej, zachowania jakich dopuszczał się sprawca, krzywdy jakich doznała ofiara przemocy. W przypadku posiadania jakichkolwiek dowodów potwierdzających powyższe informacje, warto również przedstawić je Policji (świadkowie, zdjęcia, obdukcje).
Marta Melka-Roszczyk: Jeśli doznajemy przemocy fizycznej jakie mamy prawa i ochronę w takiej sytuacji? czy można sprawcę wyrzucić z domu? Wymienić zamki?
Marek Siudowski: Przede wszystkim przysługują uprawnienia związane z zainicjowanym postępowaniem karnym, najczęściej zachowania sprawcy przemocy wyczerpują znamiona znęcania się (w szczególności jeśli trwają dłuższy czas), choć niektóre zachowania mogą być również zakwalifikowane jako inne przestępstwa. W przypadku zgłaszania takich interwencji na Policję, sprawcy założona zostanie niebieska karta, co usprawnia późniejszy tok ewentualnego postępowania karnego.
Jeśli toczy się postępowanie karne przeciwko sprawcy przemocy, to w jego ramach mogą zostać zastosowane środki uniemożliwiające kontakt z ofiarą takie jak np. tymczasowe aresztowanie (najbardziej rygorystyczne), zakaz zbliżania się na określona odległość, czy kontaktowania się w jakiejkolwiek formie z osobą pokrzywdzoną, czy nakaz opuszczenia wspólnego mieszkania. Te ostatnie środki mogą zostać utrzymane w wyroku skazującym. Jednak powyższe środki nakładane są przez prokuratora dopiero w przypadku podjęcia decyzji o wszczęciu postępowania karnego (i najczęściej złożeniu również wniosku o ściganie przez ofiarę takiej przemocy domowej).
Od 30 listopada 2020 roku weszły w życie przepisy, które umożliwiają w bardzo krótkim czasie oddzielenie sprawcy przemocy domowej od ofiary. Na ich podstawie Policja już w trakcie przeprowadzanej interwencji w miejscu stosowania przemocy domowej ma możliwość wydania wobec sprawcy nakazu natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania, bezpośredniego otoczenia, oraz zakazu zbliżania się do miejsca zamieszkania. Policja po wydaniu takiego nakazu sprawdza czy jest on realizowany przez sprawcę kilkukrotnie. Jeśli stwierdzi, iż osoba wobec której taki nakaz został wydany się do niego nie stosuje, może zostać ukarana karą aresztu, ograniczenia wolności, grzywny. Co istotne wykonanie takiego nakazu opuszczenia mieszkania egzekwowane może być przez Policję nawet stosując środki przymusu.
Marta Melka-Roszczyk: Prosiłabym o opisanie w jaki sposób przydaje się do całego postępowania opinia psychologiczna.
Marek Siudowski: Opinia psychologa wydana po udzieleniu pomocy psychologicznej osobie, która zgłasza się z problemem przemocy fizycznej czy psychicznej i po zebraniu wywiadu od takiej osoby może mieć w toku sprawy karnej niebagatelne znaczenie dowodowe. Sprawy, których przedmiotem jest znęcanie się, przemoc czy stalking często wiążą się z trudnościami dowodowymi. Zeznania zgłaszającego się pokrzywdzonego konfrontowane są z wyjaśnieniami czy też zeznaniami domniemanego sprawcy. Organowi prowadzącemu postępowanie częstokroć trudno jest ustalić wiarygodny stan faktyczny przy rozbieżnościach w relacjach stron konfliktu, który przecież dzieje się często w domowym zaciszu. W takim przypadku rzetelna, poprzedzona dobrym wywiadem opinia psychologiczna może być dowodem niezwykle przydatnym dla oceny faktycznego przebiegu zdarzeń oraz oceny wiarygodności osobowych źródeł dowodowych.
Marta Melka-Roszczyk: W jakich okolicznościach możemy założyć niebieską kartę?
Marek Siudowski: O założenie tzw. niebieskiej karty osoba zgłaszająca przemoc w rodzinie – pokrzywdzona powinna zwrócić się do miejscowego posterunku policji. Dochodzi do tego po zgłoszeniu na policji aktów przemocy, po przeprowadzeniu interwencji policji i rozpytaniu zgłaszającego jak i domniemanego sprawcy przemocy. Choć zawsze najważniejsze są działania, które pokrzywdzony może podjąć sam to dzięki wsparciu różnych służb i instytucji współdziałających w ramach procedury Niebieskiej Karty, pokrzywdzony powinien uzyskać również: pomoc w zapewnieniu mu bezpieczeństwa; wsparcie w rozwiązaniu trudnej sytuacji (nie tylko związanej z przemocą, ale np. w uniezależnieniu się od sprawcy w kwestiach materialnych, zawodowych, mieszkaniowych, jak również pomoc psychologiczną, prawną); monitoring zmieniającej się sytuacji; podejmowanie przez specjalistów działań mających na celu zmianę zachowania sprawcy, poczynając od uświadomienia sprawcy konsekwencji stosowania przemocy i tego, że różne instytucje będą interesować się jego zachowaniem, działań edukacyjnych, zobowiązania do leczenia odwykowego, a w określonych prawem przypadkach również np. zakaz kontaktu, zbliżania się, nakaz eksmisji.
adwokat
Marek Siudowski
