W Polsce korekty płci od strony prawnej dokonujemy w Sądzie. Ten, na nasz wniosek i na podstawie diagnozy seksuologicznej, naszych zeznań oraz dokumentacji medycznej wyraża zgodę na dokonanie niezbędnych zmian tj., korektę płci w akcie urodzenia, dowodzie, zmianę imienia. „Zmiana płci” (na temat, dlaczego pojęcie te jest w nawiasie więcej znajdziecie Państwo w artykule Zmiana płci) to proces wykorzystujący przede wszystkim farmakologiczną terapię hormonalną oraz operacje chirurgiczne. Te ostatnie nie są koniecznością, decyzja o poddaniu się operacji należy do osoby z niezgodnością płciową. Niektóre osoby nie decydują się na zabieg chirurgiczny, bo są wystarczająco usatysfakcjonowane efektami terapii hormonalnej. Konsekwencjami terapii są zmiany tembru głosu, poziomu owłosienia i tkanki tłuszczowej klatki piersiowej. Od czego więc zacząć?
Cały proces jest dość skomplikowany i trwa od kilkunastu miesięcy do kilku lat. Na sam początek specjalista, do którego się udamy zaoferuje nam wstępną konsultację psychologiczną. Najlepiej jest udać się od razu do seksuologa, co do którego wiemy, że jest kompetentny oraz że posiada opinię nieuprzedzonego. Niestety zdarzają się przypadki, kiedy to seksuolog zamiast wspierać nas w całej procedurze opóźnia cały proces ze względu na własne „przekonania”. Zostało to podkreślone już w jednym z naszych tekstów, jednakże należy przypomnieć i tutaj, że niezgodność płciowa nie jest już uznawana według nowych klasyfikacji za zaburzenie psychiczne a problem związany z szeroko pojętą seksualnością. Niektórzy diagności czy seksuolodzy nie aktualizują swojej wiedzy i traktują pragnienie korekty płci jako wyraz problemów natury psychicznej co jest praktyką błędną i krzywdzącą. Jednakże z całą pewnością większość wykfalifikowanych i kompetentnych specjalistów z zakresu seksualności i zdrowia psychicznego pracuje zgodnie z nowymi kryteriami. Gdy już ustaliliśmy do którego seksuologa chcemy pójść, wystarczy umówić się na wizytę. Pierwsza konsultacja ma na celu przedstawienie problemu, wzajemne poznanie się specjalisty i klienta, określenie motywacji do tranzycji oraz stwierdzenie, czy obecny stan psychiczny pozwala na rozpoczęcie całego procesu. Należy podkreślić, że korekta płci jest długotrwała i może wiązać się z wieloma negatywnymi reakcjami czy emocjami (niechęć środowiska, bierność urzędnicza, opór ze strony innych specjalistów, dyskryminacja itd.) więc dobrze jest określić już na początku czy jestem w stanie przysłowiowo udźwignąć ciężar związany z procedurą. Jeśli odpowiedź jest twierdząca, to najprawdopodobniej rozpocznie się długotrwała współpraca z wybranym specjalistą, gdyż zebranie wywiadu i przeprowadzenie diagnozy psychoseksuologicznej obejmuje nawet kilkanaście sesji diagnostycznych. Badanie psychoseksuologiczne przeprowadzane jest zazwyczaj przez seksuologa, choć dobrą i coraz częściej spotykaną praktyką jest wspólne opracowywanie takiej diagnozy przez dwóch specjalistów np. seksuologa i psychologa klinicznego. Sesje opierają się na rozmowie, obserwacji i wystandaryzowanych testach. Zebrany materiał obejmuje rozpoznanie bądź wykluczenie dysforii płciowej, stwierdzenie niezgodności płciowej, rozpoznanie bądź wykluczenie innych jednostek klinicznych, w tym zaburzeń osobowości. Taka poszerzona całościowa diagnoza obejmuje nie tylko kryteria niezgodności płciowej, ale też holistyczny opis funkcjonowania psychologicznego danej osoby, potencjalne czynniki ryzyka oraz wsparcia w całej procedurze tranzycji. Struktura spotkań choć może różnić się w zależności od gabinetu, do którego się udamy, jest co do zasady podobna i obejmuje historię życia danej osoby. Szczególnie ważny jest wywiad seksualny zwany życiorysem seksualnym. Pytania zaczynają się odnośnie dzieciństwa, przez okres dojrzewania aż do chwili obecnej. Osoby z niezgodnością płciową zazwyczaj od młodszych już lat obserwują u siebie specyficzne myśli czy uczucie dyskomfortu. Sesje są właśnie przestrzenią, żeby wyartykułować to wszystko co często przez lata stanowiło prywatną tajemnicę. Spotykanym błędem osób diagnozowanych jest zatajanie niektórych aspektów funkcjonowania z obawy przez niezakwalifikowaniem ich do leczenia hormonalnego. Nic bardziej mylnego. Obecność myśli samobójczych, stanów lekowych czy depresyjnych, aktów autoagresji nie wyklucza ze starań o korektę. Zachowawcza postawa osoby badanej może jedynie zniechęcić specjalistę, który będzie miał trudności z postawieniem całościowej diagnozy. Depresja bądź zespół lęku uogólnionego to zaburzenia psychiczne, które należy leczyć, jednakże nie stanowią przeciwskazania do podjęcia procesu uzgadniania płci. Żadna współwystępująca jednostka kliniczna nie wyklucza ani rozpoznania dysforii płciowej ani rozpoczęcia procedury tranzycji.
Po przeprowadzeniu wszystkich testów i sesji, specjalista bądź zespół w składzie seksuologa i psychologa klinicznego sporządza pisemną opinię. Jeszcze do niedawna wymagana była obecność lekarza psychiatry przy „diagnozowaniu” niezgodności płciowej. Dziś coraz częściej uznaje się, że stwierdzenie niezgodności jest domeną seksuologa. Wskazuje na taki stan rzeczy sama klasyfikacja chorób i zaburzeń ICD- 11, która nie rozpoznaje w niezgodności płciowej zaburzenia psychicznego a problem natury seksualnej. Stąd zmiany formalne w zakresie diagnostyki i kompetencji poszczególnych specjalistów. Niemniej czas oczekiwania na taki dokument jest uzależniony wyłącznie od sposobu pracy konkretnych osób, lecz standardowo wynosi około trzy tygodnie. Uzyskaną opinię należy przedłożyć lekarzowi w celu podjęcia terapii hormonalnej. Dodatkowo lekarz skieruje nas na badania obrazowe i laboratoryjne (badanie kariotypu, poziomu hormonów, rezonans głowy itd.). Jeśli lekarz nie widzi żadnych przeciwskazań, to opierając się na okazanym wcześniej dokumencie stwierdzającym rozpoznanie w postaci niezgodności płciowej, wyraża zgodę na rozpoczęcie terapii hormonalnej. Procedura terapii hormonalnej trwa nawet kilkanaście miesięcy a na widoczne zmiany trzeba długo czekać. Kolejnymi etapami są sprawa sądowa (w celu zmiany uzgodnień formalnych) oraz zabiegi chirurgiczne, jeśli taka będzie nasza wola. Niektórzy specjaliści wymagają jeszcze w międzyczasie tzw. Testu Realnego Życia, czyli około dwuletniego funkcjonowania zgodnie z płcią, z którą osoba się utożsamia, jednakże bez jeszcze widocznych zmian hormonalnych czy operacyjnych. Praktyka ta jest, jednakże coraz częściej odrzucana zarówno przez klientów jak i specjalistów. W zamierzeniu, miała być testem dla wytrwałości i motywacji osoby pragnącej dokonać korekty płci. Słusznie środowiska klinicystów i fundacje wspierające osoby z niezgodnością płciową zauważyły, że na gruncie polskiego prawa i ogólnego stosunku społeczeństwa do osób transseksualnych, procedura tranzycji jest już wystarczająco wymagająca a sama korekta płci stanowi test sam w sobie.
