Traumatyczne doświadczenia.
Trudne doświadczenia są elementem życia w zasadzie każdej osoby. Doświadczenia traumatyczne to oświadczenia urazowe o wyjątkowym nasileniu, związane z wpływem przyrody lub spowodowane działaniem człowieka. Trauma, czyli uraz w sensie psychologicznym, obejmuje „stan psychiczny wywołany działaniem zagrażających zdrowiu i życiu czynników zewnętrznych, prowadzący do głębokich zmian w funkcjonowaniu człowieka” (Zawadzki, Strelau, 2008). W ostatnim czasie zdaje się, że określenie „trauma” bywa nadużywane – często usłyszeć je można w kontekście nieudanej randki czy stresującej sytuacji w pracy. Stresory traumatyczne, czyli zdarzenia zagrażające bezpieczeństwu fizycznemu człowieka wywołujące strach, przerażenie i bezradność mogą być faktycznie bardzo subiektywne, jednakże odróżniać je należy od „zwykłych” stresorów powodujących napięcie czy lęk, z którymi jednak jednostka jest najczęściej w stanie się samodzielnie uporać.
Traumatyczne doświadczenia – geneza.
Traumatyczne doświadczenia mogą odnosić się do sytuacji związanych z katastrofami żywiołowymi (na przykład pożary czy powodzie), ale i do sytuacji bardziej powszechnych i zindywidualizowanych – doświadczenia rozmaitych form przemocy (na przykład chroniczna przemoc w rodzinie czy doświadczenie gwałtu). Na uwadze mieć należy, że traumatyczne doświadczenia mają istotny wpływ na życie psychiczne jednostki i jej poczucie własnej wartości. Dzieje się tak w dużej mierze dlatego, że uderzają w najbardziej podstawowe wartości człowieka, np. życie czy poczucie integralności. Traumatyczne doświadczenia mogą znacznie utrudniać kształtowanie się poczucia własnej wartości. Odnosząc się do traumatycznych doświadczeń z dzieciństwa często dziecko, które doświadcza rozmaitych form przemocy, nosi w sobie przekonanie, że nie zasłużyło na ochronę, a zasłużyło na takie traktowanie. Dzieci takie mają silnie zaburzone poczucie własnej wartości, co najczęściej utrzymuje się także w dorosłości i prowadzić może do odtwarzania traumy z dzieciństwa. Odtwarzanie traumy z dzieciństwa przejawiać się może w tendencji do wchodzenia w przemocowe, dysfunkcyjne związki, co wynikać może z przekonania o braku wartości, a co za tym idzie – zasługiwaniu na tego rodzaju relacje. Otrzymywanie w dzieciństwie komunikatów zmniejszających poczucie wartości siebie, szczególnie od osób znaczących, na przykład opiekunów czy mentorów (nauczycieli) może znacząco obniżać wiarę w siebie, swoją sprawczość.
Także traumatyczne doświadczenia, które miejsce mają w dorosłości, mogą wpłynąć na życie jednostki. Doświadczenie przemocy seksualnej (na przykład zgwałcenia) prowadzić może do pojawienia się symptomów zaburzeń depresyjnych – smutku, lęku, izolacji, niepokoju obniżenia poczucia własnej wartości, poczucia bezradności, beznadziei, winy. Konsekwencją traumy gwałtu może być także rozwinięcie zaburzeń lękowych, na przykład fobii. Przemoc (na przykład seksualna) w znaczący sposób wpływa na poczucie własnej wartości – w dużej mierze może to wynikać niestety ze społecznego odbioru przemocy seksualnej. Osoby doświadczające tego rodzaju przemocy częstokroć podlegają społecznej stygmatyzacji i ostracyzmowi, mogą słyszeć opinie, iż są same sobie winne, że w jakimś sensie sprowokowały napastnika do aktu przemocy. Tego rodzaju komunikaty w połączeniu z pojawiającą się często niechęcią do własnego ciała prowadzić mogą do znacznego obniżenia poczucia własnej wartości.
Zespół Stresu Pourazowego.
Konsekwencją doświadczeń traumatycznych może być także wykształcenie się u osoby PTSD – Zespołu Stresu Pourazowego. Czym w zasadzie jest?
PTSD – Zespół Stresu Pourazowego.
PTSD (Posttraumatic Stress Disorder) jest formą reakcji na skrajnie stresujące wydarzenie (traumę), które przekracza zdolności danej osoby do radzenia sobie i adaptacji.
Kryteria diagnostyczne PTSD według klasyfikacji 10 to:
1 Pacjent był narażony na stresujące wydarzenie lub sytuację (oddziałujące krótko- lub długotrwale) o cechach wyjątkowo zagrażających lub katastroficznych, które mogłoby spowodować przenikliwe odczuwanie cierpienia u niemal każdego.
2 Występuje uporczywe przypominanie sobie lub „odżywanie” stresora w postaci zakłócających „przebłysków” (ang. flashbacks), żywych wspomnień lub powracających snów, albo w postaci gorszego samopoczucia w sytuacji zetknięcia się z okolicznościami przypominającymi stresor lub związanymi z nim.
3 Pacjent aktualnie unika lub preferuje unikanie okoliczności przypominających stresor lub związanych z nim, co nie występowało przed zetknięciem się z działaniem stresora.
4 Występowanie któregokolwiek z następujących:
◦ częściowa lub całkowita niezdolność do odtworzenia pewnych ważnych okoliczności zetknięcia się ze stresorem,
◦ uporczywie utrzymujące się objawy zwiększonej psychologicznej wrażliwości i stanu wzbudzenia (nie występujące przed ekspozycją na stresor) w postaci którychkolwiek dwóch z poniższych:
▪ trudności z zasypianiem i podtrzymaniem snu
▪ drażliwość lub wybuchy gniewu
▪ trudność koncentracji
▪ nadmierna czujność
▪ wzmożona reakcja zaskoczenia
Wszystkie z kryteriów 2, 3 i 4 zostały spełnione w ciągu 6 miesięcy od stresującego wydarzenia albo od zakończenia okresu oddziaływania stresora.
Zakończenie.
W sytuacji doświadczeń traumatycznych i chęci powrotu do normalnego funkcjonowania, pracy nad poczuciem własnej wartości skorzystać należy z pomocy specjalisty. Wyniki dotychczas przeprowadzonych badań wskazują na przewagę skuteczności psychoterapii nad leczeniem farmakologicznym, choć obydwie metody okazują się pomocne. Proces psychoterapeutyczny pozwoli na odzyskanie siebie, zdrowej relacji z samym sobą, a co za tym idzie – umożliwi budowanie relacji z innymi. Traumatyczne doświadczenia prowadzą często do utraty kontaktu ze sobą, z pomocą psychoterapeuty możliwe jest odzyskanie go.
