Aby sąd orzekł rozwód, musi stwierdzić nastąpienie zupełnego i trwałego rozpadu pożycia małżeńskiego. Pożycie to dotyczy trzech więzi: cielesnej, duchowej i ekonomicznej. Są jednak okoliczności, kiedy sąd nie orzeka rozwodu, mimo stwierdzonego rozpadu więzi. Taka sytuacja występuje np. kiedy istnieje ryzyko, że rozwód spowodowałby uraz i szkodę psychiczną dziecka. Jeśli sąd uzna, że istnieje możliwość utrzymania się małżeństwa, rozpad więzi nie jest trwały, może przekazać sprawę do postępowania mediacyjnego.
W 2012 roku w Polsce zawarto 203850 małżeństw. W tym samym roku rozwód uzyskały 64342 pary. Liczba rozwodów stanowi więc około 30% zawartych małżeństw, a w dużych miastach odsetek ten wzrasta nawet do 40%. Liczba rozwodów na terenach miejskich stanowi 2\3 ogólnej liczby. Istnieje powszechne przekonanie, że rozwodzą się głównie ludzie wykształceni. Tak było do początku lat 90, kiedy tendencja ta zaczęła się odwracać. W 2012 roku najwięcej rozwodzących się osób miało wykształcenie średnie. Zdecydowana większość rozwodów (73%) dokonuje się bez orzeczenia o winie. W orzeczeniach, w których sąd uznaje winę jednej strony, tylko w 18% przypadków winę ponoszą kobiety.
Rozwód uznawany jest za jeden z najtrudniejszych kryzysów życiowych. Jest wydarzeniem traumatycznym dla wszystkich członków rodziny i pociąga za sobą szereg trudności psychologicznych, ale też ekonomicznych. Jeśli w rodzinie są dzieci, rodzice muszą zmierzyć się też z sytuacją, w której znajdą się one w trakcie rozwodu i po jego zakończeniu. Dla dzieci rozwód oznacza przewartościowanie całego ich świata. Często pojawia się u nich poczucie winy, wstydu i straty. Rozwód może zachwiać także ich poczucie bezpieczeństwa. Dodatkowo trudną dla dzieci jest sytuacja, kiedy zostają one uwikłane w konflikt rodziców.
Pomimo świadomości problemów, które pociąga za sobą rozwód, społeczna akceptacja dla niego stale rośnie. W badaniach przeprowadzonych przez Fundację Mamy i Taty, 62% osób zadeklarowało, dopuszczają możliwość rozwodu w wyjątkowych sytuacjach.
Decyzję o wyborze współmałżonka podejmujemy dziś samodzielnie. Często jednak narzeczeni mają dość mgliste oczekiwania wobec małżeństwa i życia rodzinnego. Wybór partnera uzasadniają miłością, która niestety bywa rozumiana jako pociąg fizyczny. Jeśli narzeczeni nie komunikują sobie wzajemnie swoich oczekiwań, nie ujawniają w pełni swoich zwyczajów i upodobań, tym samym nie dają sobie szansy na poznanie drugiej osoby i zaakceptowanie jej taką, jaką jest. Konfrontacja po ślubie z tym, co druga osoba do tej pory ukrywała, może wywoływać konflikty i poczucie, że nasz partner się zmienił. Największą liczbę rozwodów notuje się wśród małżeństw trwających krócej niż 4 lata, zawartych w młodym wieku, między 20 a 24 lat.
Statystyki GUS na rok 2012 ukazują, że trzy najczęściej podawane w sądzie powody rozwodu to w kolejności: niezgodność charakterów, niedochowanie wierności małżeńskiej i nadużywanie alkoholu przez współmałżonka. Inne często podawane powody to: naganny stosunek do członków rodziny, trudności mieszkaniowe, nieporozumienia na tle finansowym, niedopasowanie seksualne, dłuższa nieobecność i różnice światopoglądowe.
Wśród czynników wpływających na wzrost prawdopodobieństwa rozwodu wymienić można np. ciążę w trakcie zawierania małżeństwa, problemy finansowe, chorobę któregoś z małżonków i wychowywanie dzieci z poprzedniego związku partnera. Wydawać by się mogło, że posiadanie dzieci korzystnie wpływa na trwałość małżeństwa. Dotyczy to jednak tylko rodzin z dziećmi w wieku do 2 lat. Wśród małżeństw posiadających starsze dzieci, liczba rozwodów jest podobna do liczby wśród małżeństw, które nie posiadają dzieci.
Za powody wystarczające do usprawiedliwienia rozwodu powszechnie uznaje się nadużywanie alkoholu, przemoc w rodzinie, zdradę, przestępstwo popełnione przez któregoś z małżonków, niemożność posiadania dzieci. Coraz istotniejszym czynnikiem wpływającym na podjęcie decyzji o rozwodzie staje się niemożność zapewnienia odpowiednich warunków bytowych rodzinie.
Co w takim razie sprawia, że związek ma większą szansę na przetrwanie? Do okoliczności, które wpływają pozytywnie na trwałość związku zaliczają się np. stabilna sytuacja materialna, posiadanie stałej pracy i dobry stan zdrowia małżonków. Trwalsze okazują się małżeństwa zawierane przez starsze osoby. Powodem tego może być podejmowanie decyzji o zawarciu małżeństwa bez pośpiechu, z większą rozwagą, a także większa dojrzałość emocjonalna.
Mimo trudności, jakie niesie ze sobą rozwód, coraz częściej stosowany jest on jako rozwiązanie problemów rodzinnych. Rośnie także społeczna akceptacja tego zjawiska, coraz mniej osób uznaje nierozerwalność związku małżeńskiego. Jednocześnie, dla młodych ludzi, rodzina nadal stanowi ważną wartość i cel życiowy. Traktują ją jako miejsce zaspokajania potrzeb i instytucję zapewniającą źródło wsparcia. Taki pogląd na małżeństwo przyczynia się to do znacznie dłuższego odzyskiwania równowagi po rozwodzie, niż w kulturach zachodnich.
