Warto wiedzieć czym jest i umieć go rozpoznać. Jest to stan psychiczny, którego doświadcza osoba przed popełnieniem samobójstwa. Pomimo różniących się od siebie motywacji osób, które decydują się targnąć na swoje życie, ich zachowania poprzedzające ten akt są do siebie podobne, warto wiedzieć o nich, by móc odpowiednio wcześnie zauważyć problem i szukać dlań rozwiązania. Na owy syndrom składają się trzy elementy:
- wyhamowanie agresji i przekierowanie jej na siebie,
- zawężenie świadomości,
- myśli i tendencje samobójcze. Zawężenie świadomości polega na myśleniu, w którym osoba nie dostrzega żadnych rozwiązań swojego problemu – uważa swoją sytuację za patową, taką, z której nie ma wyjścia. Niezależnie od tego, jak jest w rzeczywistości, osoba doświadczająca syndromu presuicydalnego nie zauważa żadnych możliwych rozwiązań, czuje się bezradna. Efektem takiego sposoby myślenia jest niedostrzeganie sensu dalszego życia. Zawężenie to dotyczyć może następujących obszarów funkcjonowania człowieka:
- zawężenie dynamiczne, któremu towarzyszą negatywne myśli i uczucia, lęk, pesymizm, bezradność, nadmierne skupianie się na stratach;
- zawężenie sytuacyjne, które wiąże się z niedostrzeganiem możliwości zmiany swojej aktualnej sytuacji, brakiem nadziei i sensu oraz bezradnością;
- zawężenie systemu wartości, które charakteryzuje się porzuceniem swoich pasji i zainteresowań, odrzuceniem wcześniej cenionych wartości;
- zawężenie relacji interpersonalnych, które poznać można po osamotnieniu, poczuciu odrzucenia, wycofaniu społecznym.
Samobójstwo jest także najpoważniejszą formą autoagresji, zatem skierowanie agresji na siebie zaliczane jest do syndromu presuicydalnego. Bierze się ona najczęściej z frustracji wynikającej niemożnością poradzenia sobie z trudnościami – częstokroć na początku kierowana jest na innych, a dopiero później na siebie. Osoba, która odczuwa przerastające ją trudności najpierw swoją złość może wyrzucać na innych, potem jednak może kierować ją na samego siebie (myślami, ale także zachowaniami takimi jak samookaleczenia czy samoutrudnianie). Należy też zwrócić szczególną uwagę na rozmyślania o śmierci często będące oznaką nadchodzącej próby samobójczej. Wiedza dotycząca tego syndromu może sprawić, że problem zostanie dostrzeżony wcześniej, a co za tym idzie, można będzie szukać takich interwencji, które pozwolą zapobiec samobójstwu.
Problem samobójstw wśród dzieci i nastolatków.
Można by pomyśleć, że samobójstwa nie dotyczą osób młodych czy dzieci – nic bardziej mylnego. To ogromny problem, który wciąż narasta. Według danych policyjnych liczba prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży w ciągu ostatnich lat systematycznie rośnie. W grupie dzieci 7-12letnich w roku 2013 odnotowano takich prób w naszym kraju 9, w 2017 – 28, zaś w 2018 – 26. Patrząc na liczby – w grupie nastolatków w wieku lat 13-18 w Polsce w 2013 roku próbę samobójczą podjęło 348 osób, a w roku 2018 już 746. W roku 2019 98 dzieci popełniło samobójstwo – w tym czworo poniżej 12 lat. Warto pamiętać, że dane te pochodzą ze statystyk policyjnych, mamy zatem wiedzę dotycząca tylko prób zgłoszonych. Polska jest na drugim miejscu w Europie pod względem samobójstw nieletnich. Wśród osób w wieku 15-24 lata samobójstwa są obecnie drugą, po wypadkach komunikacyjnych, przyczyną zgonów. Na decyzję o próbie samobójczej wpływa wiele czynników. Często nie jest ona nastawiona rzeczywiście na śmierć, lecz jest próbą zwrócenia uwagi na siebie i swój problem. Często myśli samobójcze mają swoje korzenie już w dzieciństwie – negatywne doświadczenia z tego okresu takie jak np. przemoc czy zaniedbanie emocjonalne, odrzucenie przez rówieśników, brak wsparcia rodziców mogą prowadzić do prób samobójczych. Ważna jest psychoedukacja bliskich i wsparcie samego dziecka/nastolatka. Obecnie bardzo ważnym elementem, który prowadzić może do myśli czy prób samobójczych (nie tylko u młodych osób) jest brak tolerancji. Zgodnie z wynikami badań przeprowadzonych przez Kampanię Przeciwko Homofobii, Fundację Trans-fuzja oraz Lambdę Warszawa blisko 70 proc. nastolatków LGBT ma myśli samobójcze, a połowa objawy depresji. Życie w ciągłym strachu i obawie przed wyśmianiem, agresją słowną czy fizyczną napędzają myśli i tendencje samobójcze. Homofobia, bifobia i inne transfobie mają się w naszym kraju niestety coraz lepiej, stają się silniejsze i bardziej akceptowane. Około 70 proc. osób LGBT doświadczyło jakiegoś rodzaju przemocy na przestrzeni ostatnich dwóch lat. „Powodem” do odrzucenia nie musi być bycie osobą LGBT – to czasem także odmienny wygląd czy zachowania, zainteresowania. Odrzucenie jest dla młodych ludzi rzeczą trudną, a często bagatelizowaną. Statystyki są przerażające – jedynie 26 procent młodych osób LGBT twierdzi, że jest akceptowanych przez swoje matki. Jeśli chodzi o ojców – 12 procent. W wieku dojrzewania figury rodzicielskie są niesamowicie ważne – bycie przez nich unieważnianym częstokroć może prowadzić do myśli samobójczych. Brak akceptacji skutkuje poczuciem osamotnienia, o którym mówi około 70 procent nastolatków LGBT. Jednym z najczęstszych powodów samobójstw są zaburzenia depresyjne. Zdaniem ekspertów podstawą, by zapobiec depresji są dobre relacje w rodzinie. Tylko tyle i aż tyle.
